UU Inclusive Teaching Toolbox


Creëren van een veilig en positief klimaat in de klas

Een studente deelde een ervaring uit haar klas die verband houdt met culturele praktijken: “Ik was de enige in mijn klas met een Afrikaanse achtergrond. Er was een diapresentatie over culturele praktijken waarbij ook Zwarte Piet voorbijkwam. De docent vroeg of iemand wist wat Zwarte Piet inhield. Een wit Nederlands meisje begon dit op zeer neerbuigende toon uit te leggen. Ze had het podium om het narratief te vormen en ik was het zwarte meisje dat op moest staan, wat me een gevoel van grote onveiligheid gaf.”

De leeromgeving in de klas kan van invloed zijn op de betrokkenheid en prestaties van studenten. Wat docenten in de klas doen, heeft rechtstreeks gevolgen voor het leren van studenten Finkelstein, S., Sharma, U., & Furlonger, B. (2021). The inclusive practices of classroom teachers: a scoping review and thematic analysis. International Journal of Inclusive Education, 25(6), 735-762.  . Of de les nu in een grote collegezaal, een kleine seminargroep of een laboratorium wordt gegeven, een leeromgeving waarin iedereen zich veilig, gewaardeerd en gerespecteerd voelt, is voor studenten een noodzakelijke voorwaarde om hun volledige potentieel te kunnen bereiken en te laten zien Garibay JC. (2015). Creating a positive classroom climate for diversity UCLA Diversity & Faculty Development. https://equity.ucla.edu/wp-content/uploads/2016/06/CreatingaPositiveClassroomClimateWeb-2.pdf . In een veilige leeromgeving heerst een positieve sfeer tussen docent en studenten en ook tussen de studenten onderling. Zich verbonden voelen met medestudenten en docenten is een belangrijk aspect van het gevoel ergens thuis te horen en motiveert leren Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being.American psychologist, 55(1), 68. . Gemotiveerde studenten leren diepgaander Van Steenkiste, M., Sierens, E., Soenens, B., Luyckx, K., & Lens, W. (2009). Motivational profiles from a self-determination perspective: The quality of motivation matters. Journal of Educational Psychology. 101, 671-688 en zullen de opleiding minder snel vroegtijdig verlaten Tinto, V. (1975) Dropout from higher education: a theoretical synthesis of recent research.Review of Educational Research,45 89–125.

Een veilige leeromgeving moet ook inclusief zijn. Volgens Ramdas, Slootman, & Oudenhoven-van der Zee (2019, blz. 16) Ramdas, Slootman, and Oudenhoven-van der Zee, (2019). The VU mixed classroom educational model. Link: Mixed_Classroom_booklet_tcm270-935874.pdf (vu.nl) heeft een ‘veilige leeromgeving’ betrekking op het welzijn van studenten, terwijl een ‘inclusieve leeromgeving’ verder gaat en meer betrekking heeft op de mate waarin studenten in de klas leren in diversiteit ervaren. Een leeromgeving die niet inclusief voelt, kan een negatieve uitwerking op de leerresultaten hebben, vooral voor studenten die tot een minderheidsgroep behoren Freeman, T. M., Anderman, L. H., & Jensen, J. M. (2007). Sense of belonging in college freshmen at the classroom and campus levels. The Journal of Experimental Education, 75(3), 203-220.  .

Tools

Algemene acties voor het creëren van een veilige leeromgeving 

  1. Geef de klas de tijd en ruimte om een groep te vormen en elkaar te leren kennen, bijvoorbeeld door middel van ijsbrekers en door tijd in te plannen voor informele contacten met en tussen studenten. Zie “Onderwijs- en leeractiviteiten”.  
  2. Stel aan het begin van de cursus samen met de studenten een document op waarin de basiswaarden zijn neergelegd. Zo’n document zou bijvoorbeeld kunnen beschrijven hoe de studenten in de klas wensen te communiceren en welke gedragsregels er gelden. Zodra overeenstemming is bereikt over de waarden en het document is opgesteld, moet alle studenten per e-mail een kopie van het document worden toegezonden of moet het in het cursushandboek worden opgenomen. Voor meer bijzonderheden, zie “Part 1: Ground Values” in Dialogues in the Classroom.  
  3. Laat de studenten aan het begin van elke klas ‘inchecken’, als groep of in paren, om het ijs te breken en de onderlinge relaties te bevorderen. Voorbeelden van ‘check-ins’ zijn: “In de beste klas die ooit heb gehad, waren/deden/hielden studenten/de docent…”, “Ik leer het beste wanneer…, “Ik leer niet goed in in een klas waarin…, “Medestudenten stimuleren me om te leren wanneer ze…”.  
  4. Leer je studenten kennen. Maak de klas minder anoniem door de namen van studenten te leren en ze te vragen iets over zichzelf, hun interesses en hun ambities voor de cursus te vertellen. Informeer ook naar eventuele speciale behoeften of zorgpunten. Je kunt studenten bijvoorbeeld de volgende vragen stellen of in groepjes van twee laten bediscussiëren: Waarom heb je voor deze cursus gekozen en wat hoop je eruit te halen? Wat is je belangrijkste vaardigheid en vanuit welk gezichtspunt begin je aan deze cursus? In dit document vind je nog meer voorbeelden van dergelijke vragen. 
  5. Zet een ideeënbus in de klas waarin studenten anoniem suggesties, vragen of feedback over de cursus en de leeromgeving kunnen deponeren.  
  6. Wees een voorbeeld van openheid. Creëer een docent-studentrelatie die op transparantie en vertrouwen is gebaseerd. Om een omgeving te creëren waarin studenten zich veilig en op hun gemak voelen, is het belangrijk dat je het voorbeeld geeft door ook zelf transparant en betrouwbaar te zijn. Deel je interesses, je eigen leerproces, de worstelingen en angsten die je hebt gehad en de uitdagingen waarvoor je hebt gestaan.   

Hier vind je meer voorbeelden van richtlijnen:

Specifieke acties waarmee docenten intercultureel leren en succes in het hoger onderwijs kunnen bevorderen 

In een diverse klas zullen de studenten uit verschillende onderwijssystemen komen, wat enkele typische uitdagingen met zich meebrengt. Crose Crose, B. (2011). Internationalization of the higher education classroom: Strategies to facilitate intercultural learning and academic success. International Journal of Teaching and Learning in Higher Education23(3), 388-395. beschrijft specifieke acties waarmee docenten dergelijke uitdagingen kunnen aanpakken en intercultureel leren en succes in het hoger onderwijs kunnen bevorderen:  

  1. Maak meteen aan het begin van de cursus duidelijk wat van de studenten wordt verwacht. Studenten (met name internationale studenten) moeten zich aanpassen aan nieuwe verwachtingen en uitdagingen die in verband worden gebracht met academisch werk. Je kunt studenten daarbij helpen, bijvoorbeeld door feedback te geven. 
  2. Stimuleer het stellen van vragen. Studenten vinden het wellicht niet prettig om met anderen in discussie te gaan of (kritische) vragen te stellen als dat in het vroegere onderwijssysteem werd ontmoedigd. Overweeg om studenten eerst met zijn tweeën of in kleine groepjes te laten werken (bijv. ‘Think, Pair, Share’) en/of anoniem vragen te verzamelen (bijv. via een ‘one-minute paper’ of stemtool). 
  3. Verminder de tijd en energie die aan het verwerken van een tweede/derde taal wordt besteed. Met name wanneer in het Engels wordt lesgegeven, zal bijna iedereen in de klas in diens tweede (of derde) taal werken. Dan kost luisteren, lezen en denken meer tijd en energie. Probeer daarom eenrichtingscommunicatie in de vorm van colleges zo kort mogelijk te houden. Verstrek zo mogelijk opnames. Let op non-verbale communicatie en tempo. Introduceer meer actieve leertaken.  
  4. Wees expliciet in de verwachtingen en kernwaarden die de interactie sturen. Sommige studenten zullen als gevolg van culturele verschillen en/of (onuitgesproken) verwachtingen moeite hebben om in diverse groepen te werken. Gebruik ijsbrekers, zie “Onderwijs- en leeractiviteiten”. Faciliteer groepswerk: iedere student brengt unieke sterke punten en unieke inzichten in de groep. Voeg training in interculturele communicatie toe, voor zover mogelijk.

Hoe kunnen docenten aan de hand van het “Mixed Classroom”-model van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) de totstandkoming van een veilige en inclusieve leeromgeving stimuleren

Ramdas e.a. (2019) gelooft dat diversiteit in de klas kan bijdragen aan betere leerresultaten, bijvoorbeeld doordat dit een sfeer creëert waarin studenten hun eigen identiteit en verschillen veilig in de klas tot uitdrukking kunnen brengen. Om studenten ertoe te brengen dat ze hun standpunten delen, moet de docent voor een veilige en inclusieve leeromgeving zorgen. De auteurs beschrijven enkele strategieën: 

  1. Erken en sta positief tegenover alternatieve methoden en standpunten. Wanneer een docent zich positief uitlaat over een onverwachte methode of een alternatief standpunt (“Dat is een interessant punt”, in plaats van “Dat is op dit moment niet relevant”), laat die daarmee zien dat dergelijke bijdragen worden gewaardeerd en stimuleert de docent een inclusieve leeromgeving.   
  2. Verwelkom alternatieve methoden en standpunten. Wanneer de docent uitgebreid ingaat op het alternatieve standpunt van een student, laat de docent niet alleen zien dat alternatieve standpunten worden aanvaard, maar ook dat zulke bijdragen actief worden toegejuicht als onderdeel van het leerproces.  
  3. Stimuleer studenten om methoden en standpunten te delen (bijv. met activiteiten die ertoe aanzetten om alternatieve standpunten naar voren te brengen of die van andere studenten te verkennen).  
  4. Combineer de verschillende methoden en standpunten die in de klas naar voren worden gebracht en laat zien hoe het combineren van verschillende standpunten tot een nieuw standpunt kan leiden.

FVoor meer informatie over deze en andere strategieën, zie Ramdas, Slootman, and Oudenhoven-van der Zee (2019). VU Mixed Classroom model

Aanvullende hulpmiddelen

Lee, A., Poch, R., Shaw, M., & Williams, R. (2012). Engaging Diversity in Undergraduate Classrooms: A Pedagogy for Developing Intercultural Competence: ASHE Higher Education Report, Volume 38, Number 2. John Wiley & Sons.