Het volgende stappenplan kan helpen om cursusmateriaal inclusiever en meer divers te maken.  

1. Wat heb ik nu?   
2. Ontbreekt een aspect? Zo ja, is dat een probleem?   
3. Zoeken van geschikte alternatieven  
4. Maak het expliciet!

De eerste stap is bedoeld om een overzicht te krijgen van de huidige situatie wat de inclusiviteit en diversiteit van het cursusmateriaal betreft. Voor leesstof heeft dit betrekking op het perspectief van het vakgebied, de inhoud van de literatuur, de achtergrond van de auteur en de empirische data waarop de bevindingen zijn gebaseerd. Voor visuals en voorbeelden/casussen heeft dit betrekking op de vraag of verschillende aspecten van diversiteit worden vertegenwoordigd en, zo ja, of dit op een stereotiepe manier gebeurt. De tweede stap helpt docenten beslissen of veranderingen nodig zijn en de derde bij het zoeken naar geschikte alternatieven. De vierde stap, ten slotte, helpt docenten bij het communiceren aan studenten van de keuzes die ze bij het selecteren van het cursusmateriaal hebben gemaakt en, voor zover van toepassing, van perspectieven die ontbreken. 

Deze sectie bevat informatie en tools voor het vergroten van de diversiteit, zowel van de verplichte auteurs en de leesstof, als van de inhoud van de literatuur. Dat gebeurt via de volgende stappen:  

1. Wat heb ik nu?   
2. Ontbreekt een aspect? Zo ja, is dat een probleem?   
3. Zoeken van geschikte literatuur   
4. Maak het expliciet!

1. Wat heb ik nu?  

Voordat je kunt beginnen met het meer divers maken van de verplichte literatuur voor de cursus, moet je weten wat de status quo is. Vul het onderstaande schema in om een overzicht te krijgen. (Sommige informatie is wellicht moeilijk te achterhalen.) Klik hier voor het downloaden van het schema. 

1. Titel van artikel/hoofdstuk van boek 
2. Perspectief van het (deel)vakgebied  
3. Komen verschillende aspecten van diversiteit aan de orde (bijv. sekse/gender, seksuele geaardheid, etniciteit/nationaliteit, functiebeperking (verstandelijk of lichamelijk), religie, sociaal-economische status, leeftijd)? Zo ja, waarom?   
4. Wat is de achtergrond van de auteur wat aspecten van diversiteit betreft (voor zover bekend)?
5. Voor literatuur gebaseerd op het observeren van mensen: wat is de achtergrond van de deelnemers aan het onderzoek?  

2. Ontbreekt een aspect? Zo ja, is dat een probleem?  

Coomer, M. N., Skelton, S. M., Kyser, T. S., Warren, C., & Thorius, K. A. K. (2017). Assessing bias In standards and curricular materials. Equity Tool. Indianapolis, IN: Great Lakes Equity Center.

Wanneer je het bovenstaande schema hebt ingevuld, heb je een overzicht van de verplichte literatuur voor je cursus en kun je gaan nadenken over eventueel noodzakelijke veranderingen. Dat doe je in drie stappen: 1) stel vast welke aspecten van diversiteit ontbreken, 2) stel jezelf de vraag of de ontbrekende aspecten in je cursus horen, en 3) stel jezelf de vraag welk artikel/boek moet worden vervangen/toegevoegd. Ondersteunende vragen hierbij zijn:

• Is er overlap tussen diversiteitsaspecten (bijv. vrouw met donkere huidskleur)?   
• Worden diversiteitsaspecten niet als verrijking maar als een issue of maatschappelijk probleem behandeld?  
• Zijn de onderzoeksdeelnemers/auteurs grotendeels uit het Westen of Nederland zelf afkomstig?   
• Welke stemmen over het thema van de cursus zijn tot dusver gemarginaliseerd of onderdrukt?   
• Zijn de diversiteitsaspecten die ontbreken in de cursusinhoud belangrijk genoeg om ze in de cursus te behandelen?   
• Is een internationaal of niet-Westers perspectief relevant voor de cursus of is uitsluitend het Nederlandse perspectief van belang, omdat alleen naar de Nederlandse context wordt gekeken?   
• Welke diversiteitsaspecten komen bij andere cursussen in het onderwijsprogramma aan de orde?   
• Vereist de toevoeging/vervanging van het betreffende materiaal een aanpassing van de leerdoelen (zie deze sectie voor het aanpassen van leerdoelen)?

3. Zoeken van geschikte literatuur 

Als je al een duidelijk idee hebt over wat ontbreekt in de literatuur voor de cursus en over waar je naar op zoek bent, dan vind je in deze sectie verscheidene aanknopingspunten, suggesties en aanvullende informatie voor het zoeken naar literatuur. Om een ‘tunnelvisie’ te voorkomen, kan het nuttig zijn om tijdens het proces van zoeken en selecteren een paar ‘pauzes’ in te lassen. Tijdens zo’n pauze kun je dan (terug)gaan naar het schema en een moment de tijd nemen om te kijken wat je al hebt en wat mogelijk nog ontbreekt Coomer, M. N., Skelton, S. M., Kyser, T. S., Warren, C., & Thorius, K. A. K. (2017). Assessing bias In standards and curricular materials. Equity Tool. Indianapolis, IN: Great Lakes Equity Center. .   

Algemene tips en aanbevelingen

• Zoek ook in andere bibliotheken, zoals https://feministsearchtool.nl/, waarin literatuur van een grote verscheidenheid aan auteurs is te vinden.   
• Doe literatuuronderzoek naar het onderwerp van de cursus waarbij je specifiek kijkt naar relevante diversiteitsaspecten of naar de invloed van een bepaald thema op gemarginaliseerde groepen. Zo kun je bijvoorbeeld ter voorbereiding van een cursus onderwijspsychologie literatuuronderzoek doen naar de vraag of leerbeginselen ook voor eerstegeneratiestudenten zijn onderzocht.  
• Nodig gastsprekers met diverse achtergronden uit of personen die onderzoek hebben gedaan naar diversiteitsaspecten die vallen binnen het onderwerp van de cursus. Vraag die sprekers om literatuur te bespreken die een aanvulling vormt op de verplichte literatuur voor de cursus, maar is geschreven vanuit een ander perspectief. 

4. Maak het expliciet!

Nu je de eerste drie stappen hebt doorlopen, kun je je bevindingen aan je collega’s en/of studenten meedelen Coomer, M. N., Skelton, S. M., Kyser, T. S., Warren, C., & Thorius, K. A. K. (2017). Assessing bias In standards and curricular materials. Equity Tool. Indianapolis, IN: Great Lakes Equity Center. .

Algemene tips en aanbevelingen

• Gebruik het schema als een startpunt voor een gesprek met je collega’s over de stof, auteurs of perspectieven die ontbreken of toegevoegd zouden kunnen worden.   
• Vermeld in de leeslijst de volledige naam van de auteurs, zodat vrouwelijke auteurs of auteurs met een bepaalde culturele achtergrond gemakkelijker geïdentificeerd kunnen worden.   
• Gezien de beperkingen in onder meer de beschikbare tijd is het onwaarschijnlijk dat alle perspectieven in één cursus kunnen worden behandeld. Het kan nuttig zijn om de studenten uit te leggen waarom je bepaalde keuzes hebt moeten maken en ze duidelijk te maken dat docenten de leesstof zo inclusief mogelijk willen maken.  
• Overweeg om je studenten voorstellen te laten doen voor auteurs of literatuur die in de syllabus opgenomen zouden kunnen worden. 

1. Wat heb ik nu?   
2. Ontbreekt een aspect? Zo ja, is dat een probleem?   
3. Vermijden van stereotypen in visuals en voorbeelden/casussen en zoeken naar alternatieven (met voorbeeld)   
4. Maak het expliciet!  

1. Wat heb ik nu?

In deze stap kijk je naar de huidige situatie met betrekking tot de visuals en voorbeelden/casussen die in de cursus worden gebruikt. Twee vragen zijn hierbij van belang. Vraag 1: Zijn mensen met verschillende achtergronden (goed) in het cursusmateriaal vertegenwoordigd? Komen in de voorbeelden, casussen en/of visuals bijvoorbeeld mensen met verschillende genders voor (d.w.z. man, vrouw, non-binair) of overlappen tussen diversiteitaspecten (bijv. een persoon die zowel vrouw als moslim is)? Vraag 2: Wanneer dergelijke mensen worden beschreven of afgebeeld, gebeurt dat dan op een niet-stereotiepe manier? Wanneer bijvoorbeeld over beroepen wordt gesproken, zorg er dan voor dat de afbeeldingen niet altijd mannen in het bedrijfsleven en vrouwen in de zorg laten zien. Onderzoek ook of in de voorbeelden de etniciteit of nationaliteit van personen moet worden genoemd. Die vraag is met name van belang als een bepaalde groep in dat voorbeeld op een negatieve manier wordt beschreven (bijv. met betrekking tot crimineel gedrag) Coomer, M. N., Skelton, S. M., Kyser, T. S., Warren, C., & Thorius, K. A. K. (2017). Assessing bias In standards and curricular materials. Equity Tool. Indianapolis, IN: Great Lakes Equity Center. .

2. Ontbreekt een aspect? Zo ja, is dat een probleem?   

Afhankelijk van het aantal voorbeelden/casussen en visuals die in de cursus worden gebruikt, kan het moeilijk zijn om alle aspecten van diversiteit te bestrijken. Vandaar dat mogelijk keuzes moeten worden gemaakt, hoewel het hebben van voorbeelden waarin personen voorkomen die op meerdere aspecten ‘divers’ zijn, kan helpen. Verder zou je jezelf de volgende vragen kunnen stellen:  

• Welke aspecten van diversiteit houden het meest verband met het thema van de cursus?   
• Voor welke groepen geldt dat de kans dat studenten in hun toekomstige beroep met hen in contact zullen komen, het grootst is?    
• Welke groepen zijn ondervertegenwoordigd in de visuals en voorbeelden/casussen?   

3. Vermijden van stereotypen in voorbeelden en visuals  

Wanneer casussen/voorbeelden en visuals meer divers worden gemaakt, bestaat het risico van stereotypering. Wanneer je mensen met een diverse achtergrond in je voorbeelden/casussen of visuals opneemt, let er dan op dat die niet op een stereotiepe manier worden weergegeven.   

4. Make it explicit

Nu je de betreffende casussen/voorbeelden en visuals hebt geïdentificeerd en zo nodig aangepast, doe je er goed aan om eventuele toevoegingen/aanpassingen aan je collega’s en/of studenten mee te delen. 

Algemene tips en aanbevelingen 

• Gebruik deze voorbeelden als input voor een gesprek met je collega’s en vraag ze of bepaalde minderheidsgroepen ontbreken in de casussen/voorbeelden en visuals en of het cursusmateriaal naar hun mening stereotypen bevat.  
• Waarschijnlijk worden in het materiaal niet alle aspecten van diversiteit bestreken. Dan kan het voor studenten goed zijn om te weten dat hun docent er alles aan heeft gedaan om het materiaal zo inclusief en divers mogelijk te maken. Wees dus tegenover je studenten open over de keuzes die je hebt gemaakt en over eventuele hiaten in het materiaal, en nodig ze uit om verbeteringen voor te stellen!